سیستم تهویه و تخلیه دود
سیستم تهویه و تخلیه دود یکی از مؤلفه‌های کلیدی در مهندسی ایمنی ساختمان‌ها است. این سیستم نقش مهمی در کنترل و مدیریت دود در شرایط اضطراری مانند آتش‌سوزی دارد و به کاهش خطرات ناشی از انتشار گازهای سمی مانند مونوکسید کربن و دیگر آلاینده‌های حاصل از احتراق کمک می‌کند. مطالعات نشان داده‌اند که اکثر مرگ‌ومیرهای ناشی از آتش‌سوزی به دلیل استنشاق دود رخ می‌دهد، نه سوختگی.
اهمیت سیستم‌های تهویه و تخلیه دود
دود حاوی ترکیبات سمی است و نور محیط را کاهش می‌دهد. این موضوع دید ساکنان را محدود می‌کند و سرعت تخلیه اضطراری را پایین می‌آورد. در نتیجه، افراد دیرتر به مکان‌های امن می‌رسند. علاوه بر این، دمای بالای دود آسیب‌های جدی به ریه‌ها وارد می‌کند. خوشبختانه، سیستم‌های پیشرفته تهویه و تخلیه دود می‌توانند انتشار دود را در شرایط بحرانی مهار کنند و از ساکنان در برابر این خطرات محافظت نمایند.
انواع سیستم‌های تهویه و تخلیه دود
سیستم‌های تهویه و تخلیه دود به سه دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
تهویه طبیعی (Natural Ventilation):
بهره‌گیری از بازشوهای طبیعی مانند پنجره‌ها، دریچه‌ها یا دودکش‌های عمودی جهت ایجاد جریان هوا و تخلیه دود. این روش برای پارکینگ‌های کوچک یا فضاهای نیمه‌باز مناسب است ولی در مواردی که فضای بسته و یا پارکینگ‌های زیرزمینی در نظر گرفته می‌شوند، محدودیت‌هایی از جمله وابستگی به شرایط آب‌وهوایی دارد.
تهویه مکانیکی (Mechanical Ventilation):
استفاده از فن‌های صنعتی، داکت‌های فلزی و سیستم‌های کنترل هوشمند جهت تنظیم دبی هوا و عملکرد خودکار در شرایط اضطراری. این سیستم، به ویژه برای پارکینگ‌های بزرگ و زیرزمینی، طراحی شده و امکان کنترل دقیق جریان هوا و تخلیه سریع دود را فراهم می‌آورد.
سیستم فشار مثبت (Pressurization System):
این سیستم برای جلوگیری از نفوذ دود به مناطق ایمن مانند راه‌پله‌ها، مسیرهای فرار و اتاق‌های کنترل استفاده می‌شود. با افزایش فشار در این فضاها از طریق دمنده‌های مکانیکی، مسیرهای فرار عاری از دود باقی می‌مانند و خروج ایمن افراد تسهیل می‌شود. طراحی این سیستم نیازمند کنترل و تنظیم دقیق فشار برای جلوگیری از اختلال در باز و بسته شدن درها است.
انواع فن‌ها در سیستم تهویه و تخلیه دود
1. فن‌های تخلیه دود آکسیال(Axial Smoke Exhaust Fans):
این فن‌ها برای جابجایی حجم بالای هوا با فشار کم طراحی شده‌اند. ساختار ساده و کارایی بالای آنها در انتقال مستقیم هوا، آنها را برای تهویه سریع و گسترده در فضاهایی مثل پارکینگ‌ها ایده‌آل می‌کند.
2. فن‌های سانتریفیوژ (Centrifugal Fans):
این فن‌ها با تبدیل انرژی جنبشی به فشار استاتیکی بالا، برای تخلیه هوای آلوده از طریق کانال‌های طولانی یا محیط‌هایی با مقاومت ساختاری مناسب‌اند. قدرت و کارایی بالای آنها، انتخابی ایده‌آل برای سیستم‌های پیچیده تهویه است.
3. فن‌های هوای تازه(Fresh Air Fans):
این فن‌ها هوای تصفیه‌شده را از بیرون به داخل ساختمان منتقل میکنند. آنها با ایجاد جریان هوای تازه، کیفیت هوا را بهبود داده و تعادل فشار را در کنار سایر فن‌ها حفظ میکنند.
4. اگزاست فن (Exhaust Fan):
اگزاست فن‌ها با مکش هوا، دود، گازهای سمی یا آلاینده‌ها را از محیط خارج میکنند. این فن‌ها (چه آکسیال و چه سانتریفیوژ) در تخلیه سریع دود و جلوگیری از تجمع آلودگی در فضاهای بسته نقش حیاتی دارند.
5. ساپلای فن(Supply Fan):
ساپلای فن‌ها هوای تازه را به داخل فضا وارد میکنند و معمولاً در کنار اگزاست فن‌ها نصب می‌شوند. این همکاری باعث تعادل فشار و تأمین هوای سالم در ساختمان می‌شود.
اجزای تشکیل‌دهنده سیستم‌های تهویه و تخلیه دود
در طراحی یک سیستم جامع تهویه و تخلیه دود، توجه به اجزای تشکیل‌دهنده حیاتی است:
فن‌های سانتریفیوژ و جت فن‌ها
برای ایجاد جریان هوای قوی و هدایت دود به سمت خروجی‌های مشخص.
کانال‌های داکت فلزی
کانال‌های داکت فلزی مسیرهایی هستند که برای انتقال ایمن دود، گازها و هوا در ساختمان‌ها طراحی و اجرا می‌شوند.
دمپرها
نصب دمپرهای موتوردار در نقاط مناسب جهت کنترل جریان هوای برگشتی؛ حداقل ۳۰٪ از این دستگاه‌ها باید به‌صورت دستی تست و عملکردشان تأیید شود.
سنسورهای دود و CO
جهت تشخیص اولیه دود و گازهای سمی و فعال‌سازی خودکار سیستم‌های اضطراری.
دریچه‌های هوای تازه و تابلوی کنترل مرکزی
جهت تأمین هوای تمیز و مانیتورینگ دقیق عملکرد سیستم به صورت دستی یا خودکار.
فرآیند طراحی و نصب سیستم‌های تهویه و تخلیه دود
شرکت ساتیا ایمن کار در ارائه خدمات طراحی و نصب سیستم‌های تهویه و تخلیه دود از رویکردی جامع و چندمرحله‌ای استفاده می‌کند:
تحلیل اولیه و شبیه‌سازی
- محاسبه دقیق ابعاد فضا، دبی هوای مورد نیاز و میزان تولید دود با استفاده از نرم‌افزارهای شبیه‌سازی پیشرفته (CFD).
- تحلیل شرایط محیطی و اثرات توربولانسی جهت بهینه‌سازی جریان‌های هوایی.
طراحی شبکه کانال‌کشی و انتخاب تجهیزات
- محل استقرار دریچه‌ها را تعیین می‌کنیم (مکش در سقف و تأمین هوای تازه در دیوارها) و شبکه‌های کانال‌های عمودی و افقی را بر اساس نقشه‌های تأیید شده به‌طور دقیق طراحی می‌کنیم.
- انتخاب فن‌های با ظرفیت مناسب بر اساس فشار استاتیک، دبی محاسبه‌شده و ارزیابی عوامل نویز و مصرف انرژی.
- کارشناسان دمپرها را طوری طراحی میکنند که برای نگهداری و تعمیر آنها قابل دسترسی باشند.
یکپارچه‌سازی با سیستم‌های اعلام حریق
- ادغام سیستم‌های تهویه با سیستم‌های تشخیص دود و آتش به‌منظور فعال‌سازی خودکار در شرایط اضطراری.
- تضمین ارتباط و فرمان‌پذیری تجهیزات (فن‌ها، دمپرها، جت فن‌ها) با تابلوهای کنترل مرکزی.
نصب، راه‌اندازی و آزمایش‌های عملکردی
- نصب سیستم با استفاده از تجهیزات استاندارد و دارای تأییدیه‌های معتبر.
- انجام تست‌های عملی شامل سنجش زمان پاکسازی دود از محیط در فاصله‌های مختلف (۲، ۵، ۱۰ و ۱۵ متر) و ارزیابی عملکرد سیستم تا پاکسازی کامل دود.
- تست استحکام و ایمنی فیکسچرهای نصب‌شده و ارزیابی تطابق مشخصات فنی تجهیزات با نقشه‌های تأیید شده.
بازرسی، نگهداری و بهبود مستمر
- انجام بازرسی‌های دوره‌ای برای ارزیابی عملکرد سیستم، رفع انسدادهای احتمالی و تنظیم دقیق اختلاف فشار در مسیرهای خروج اضطراری.
- استفاده از چک‌لیست‌های استاندارد جهت ثبت و مستندسازی نتایج بازرسی و اعمال تغییرات به موقع.
استانداردهای بین‌المللی و ملی سیستم تهویه و تخلیه دود
طراحی و اجرای سیستم‌های کنترل دود و تهویه پارکینگ‌ها باید مطابق با استانداردهای معتبر انجام شود. برخی از مهم‌ترین این استانداردها عبارت‌اند از:
- NFPA 92: استاندارد مربوط به طراحی و اجرای سیستم‌های کنترل دود در ساختمان‌ها که دستورالعمل‌های جامعی برای کنترل دود، مسیرهای تخلیه و عملکرد سیستم‌های تهویه ارائه می‌دهد.
- NFPA 88A: استاندارد مخصوص پارکینگ‌های سرپوشیده که شامل الزامات تهویه و کنترل دود در این فضاها است.
- EN 12101: استاندارد اروپایی برای سیستم‌های تخلیه دود و تهویه اضطراری که جنبه‌های فنی مانند ظرفیت فن‌ها، مسیرهای تخلیه و دبی هوای موردنیاز را مشخص می‌کند.
- مقررات ملی ساختمان ایران (مبحث 15 و 3): الزامات مربوط به تهویه مکانیکی و ایمنی در برابر آتش در ساختمان‌ها و پارکینگ‌های سرپوشیده.
سیستم‌های تهویه و تخلیه دود از ارکان اساسی ایمنی در ساختمان‌های مدرن به شمار می‌آیند. طراحی و نصب این سیستم‌ها با بهره‌گیری از استانداردهای بین‌المللی، تحلیل‌های عددی پیشرفته و استفاده از تجهیزات با کیفیت بالا، تضمین‌کننده کاهش خطرات ناشی از انتشار دود و گازهای سمی در شرایط اضطراری است. ساتیا ایمن کار با بهره‌گیری از تخصص و تجربه خود، راهکارهای جامع و بهینه در زمینه طراحی و نصب سیستم‌های تهویه و تخلیه دود ارائه می‌دهد، تا محیطی ایمن و مطمئن برای ساکنین و کاربران ایجاد نماید.
سوالات متداول
2. انتخاب تجهیزات باکیفیت شامل فن‌های صنعتی، داکت‌های مقاوم در برابر حریق و سنسورهای حساس
3. نصب استاندارد و صحیح مطابق با الزامات سازمان آتش‌نشانی
4. نگهداری و تست‌های دوره‌ای برای اطمینان از عملکرد مداوم سیستم
2. تست‌های عملکردی از جمله اندازه‌گیری دبی هوا، تست سنسورهای دود و بررسی عملکرد فن‌ها
3. مستندسازی تمامی تغییرات و تعمیرات انجام‌شده برای کنترل کیفیت سیستم
فرم درخواست مشاوره
همین حالا اطلاعات خود را وارد کنید و از مشاوره رایگان ما بهره‌مند شوید: