سیستم اعلام حریق
سیستم اعلام حریق یکی از مهم‌ترین تجهیزات ایمنی در ساختمان‌ها، صنایع، ادارات و اماکن عمومی است که نقش حیاتی در تشخیص و اعلام وقوع آتش‌سوزی دارد. این سامانه هشداردهنده حریق با شناسایی علائم اولیه مانند دود، حرارت یا شعله، هشدار لازم را صادر کرده و از گسترش آتش جلوگیری می‌کند. به کمک این سیستم، کاربران و نیروهای امدادی می‌توانند به موقع از خطر مطلع شده و اقدامات لازم برای نجات جان انسان‌ها انجام شود.
سیستم اعلام حریق چیست؟
این سامانه مجموعه‌ای از تجهیزات هوشمند و حساس به نشانه‌های آتش است که با دریافت اطلاعات از حسگرهای مختلف، در صورت بروز آتش‌سوزی به صورت خودکار یا دستی هشدار را به افراد موجود در محیط و نیروهای امدادی ارسال می‌کند. این تجهیزات بسته به نوع کاربری و ساختار ساختمان، در مدل‌های گوناگون طراحی و نصب می‌شوند.
انواع سیستم‌های اعلام حریق
این سیستم‌ها به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:
1. سیستم اعلام حریق دستی
- تعریف: در این نوع سیستم، هشدار از طریق فشردن شستی مخصوص اعلام حریق توسط افراد فعال آغاز می‌شود.
- کاربرد: به‌طور معمول به عنوان پشتیبان سیستم‌های خودکار در کنار آن‌ها نصب می‌شود.
- نکته: در ساختمان‌های بزرگ یا مکان‌هایی که نیاز به اعلان سریع توسط کاربر وجود دارد، استفاده از سیستم‌های دستی الزامی است.
2. سیستم اعلام حریق خودکار
این سیستم‌ها به‌صورت خودکار و از طریق حسگرهای مختلف هشدار را صادر می‌کنند. سیستم‌های خودکار به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:
الف) سیستم اعلام حریق متعارف
عملکرد: در این سیستم، ساختمان به مناطق (زون‌ها) مختلف تقسیم می‌شود. هنگام فعال شدن حسگر، تنها منطقه مربوطه از طریق LED یا نمایشگر مشخص می‌شود.
ویژگی‌ها:
- شناسایی تقریبی مکان حریق
- هزینه نصب نسبتاً کمتر
- مناسب برای ساختمان‌های کوچک و متوسط
ب) سیستم اعلام حریق آدرس‌پذیر
عملکرد: در این سیستم، هر دتکتور دارای یک آدرس منحصربه‌فرد است که در زمان وقوع حادثه، محل دقیق آتش‌سوزی بر روی صفحه کنترل نمایش داده می‌شود.
ویژگی‌ها:
- دقت بالای شناسایی محل آتش
- امکان نظارت دقیق بر تمام نقاط سیستم
- مناسب برای ساختمان‌های بزرگ و پیچیده
3. سیستم اعلام حریق بی‌سیم
- تعریف: این سیستم‌ها بدون نیاز به سیم‌کشی از طریق امواج رادیویی عمل می‌کنند.
- مزایا:
- نصب سریع و ساده در ساختمان‌های قدیمی یا پروژه‌های بازسازی
- کاهش هزینه‌های مربوط به سیم‌کشی
- کاربرد: در اماکنی که تغییرات ساختاری یا دسترسی محدود به سیم‌کشی وجود دارد، ایده‌آل است.
مقایسه انواع سیستم‌های اعلام حریق
| نوع سیستم | نحوه سیم‌کشی | دقت تشخیص | هزینه (خرید/نصب) | کاربرد مناسب |
|---|---|---|---|---|
| سیستم اعلام حریق متعارف | سیم‌کشی جداگانه برای هر زون؛ سیم‌های اختصاصی برای هر دستگاه | تشخیص منطقه‌ای؛ عدم توانایی شناسایی دقیق آدرس دستگاه فعال | خرید کمتر اما نصب پرهزینه به دلیل سیم‌کشی پیچیده | ساختمان‌های کوچکتر یا اماکن با زون‌بندی مشخص |
| سیستم اعلام حریق آدرس پذیر (هوشمند) | سیم‌کشی حلقوی متصل به تمام دستگاه‌ها؛ امکان پشتیبانی از ماژول‌های جداکننده | تشخیص دقیق؛ تعیین آدرس یا موقعیت دقیق هر دستگاه فعال | خرید بالاتر اما نصب آسان‌تر به دلیل کاهش سیم‌کشی | اماكن حساس، ساختمان‌های بزرگ و پیچیده با نیاز به تشخیص دقیق |
| سیستم اعلام حریق بی‌سیم | فاقد سیم‌کشی؛ استفاده از فناوری رادیویی برای ارتباط میان دستگاه‌ها | دقت مشابه سیستم‌های آدرس پذیر (بسته به فناوری به کار رفته) | ممکن است هزینه خرید بالاتر باشد ولی نصب سریع و آسان است | اماكن با دسترسی محدود به سیم‌کشی یا تغییرات معماری مکرر |
اجزای اصلی سیستم اعلام حریق
یک سیستم کشف و اعلام حریق شامل اجزای متعددی هستند که عملکرد هماهنگ آن‌ها باعث تشخیص سریع و اعلام هشدار می‌شود. این اجزا عبارتند از:
1. آشکارسازها (دتکتورها)
دتکتورها وظیفه شناسایی علائم اولیه آتش را دارند و به انواع زیر تقسیم می‌شوند:
- دتکتور دود: تشخیص وجود دود در محیط و ارسال سیگنال هشدار.
- دتکتور حرارتی: واکنش به افزایش دما و اعلام هشدار در صورت عبور از حد مجاز.
- دتکتور شعله: تشخیص نور و اشعه ناشی از احتراق و فعال‌سازی هشدار.
- دتکتور گاز: شناسایی نشت گازهای قابل اشتعال و سمی.
2. پنل کنترل مرکزی
این واحد، اطلاعات ارسالی از دتکتورها و شستی‌ها را پردازش کرده و بر اساس نوع سیستم، هشدارهای لازم را صادر می‌کند.
3. تجهیزات هشداردهنده
شامل آژیرها، فلاشرها و سیستم‌های ارتباطی است که در صورت وقوع حریق، افراد حاضر در محل را مطلع می‌کند.
4. شستی‌های اعلام حریق
این تجهیزات امکان فعال‌سازی دستی سیستم را در مواقع اضطراری فراهم می‌کنند.
5. منابع تغذیه
این سیستم باید دارای منابع تغذیه پشتیبان (مانند باتری) باشد تا در صورت قطع برق، همچنان فعال باقی بماند.
نکاتی برای انتخاب و نصب سیستم اعلام حریق
- ارزیابی نیازها:
ابتدا مشخص کنید که ساختمان یا محل کار شما از چه تعداد و چه نوع حسگرهایی نیاز دارد. - سازگاری با سیستم‌های موجود:در صورت وجود سیستم‌های امنیتی و نظارتی دیگر، انتخاب سیستم اعلام حریق سازگار از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- مشاوره تخصصی:با مشاوران و کارشناسان حوزه آتش‌نشانی مشورت کنید تا بر اساس نیازهای خاص شما، بهترین گزینه را انتخاب کنید.
- تضمین کیفیت:در هیچ شرایطی کیفیت سیستم را قربانی هزینه نکنید؛ چرا که از سلامت و ایمنی افراد شما سخن می‌گوید.
نکات فنی و نصب
سیم‌کشی و مدار سیستم
سیستم‌های متعارف:
- سیم‌کشی به صورت زون‌بندی انجام می‌شود.
- هر منطقه دارای یک مدار اختصاصی است که در صورت بروز حریق، فقط همان زون فعال می‌شود.
سیستم‌های آدرس‌پذیر:
- سیم‌کشی به صورت حلقه‌ای (لوپ) انجام می‌شود تا در صورت قطع یک بخش، همچنان عملکرد سیستم حفظ شود.
- هر دتکتور به‌صورت مجزا به پنل کنترل متصل شده و موقعیت دقیق حادثه را نمایش می‌دهد.
نگهداری و تعمیرات
- بررسی دوره‌ای سیستم: بازرسی منظم تجهیزات از جمله دتکتورها، پنل کنترل، آژیرها و باتری‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
- آموزش کارکنان: آشنایی افراد با نحوه عملکرد سیستم و استفاده از شستی‌های اعلام حریق می‌تواند در مواقع اضطراری به تخلیه سریع‌تر کمک کند.